Zarządzanie środowiskowe – normy serii ISO 14000

Źródłem powstania norm serii ISO 14000 są decyzje podjęte na Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i rozwój", która odbyła się w Rio de Janeiro w 1992 r. Dokumenty tam przyjęte zobowiązały m.in. Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) do wsparcia zrównoważonego rozwoju.

Środowisko mapa Fot. Adobe Stock/ © malp

                                                                                               Fot. Adobe Stock/ © malp

W 1993 r. został utworzony komitet techniczny ISO/TC 207 Environmental management, którego zakres prac obejmuje normalizację w dziedzinie systemów i narzędzi zarządzania środowiskowego wspierających trwały i zrównoważony rozwój. ISO/TC 207 jest odpowiedzialny za opracowanie i stałą aktualizację norm ISO 14000, dotyczących zarządzania środowiskowego, czyli czynności podejmowanych przez organizację, aby:

  • zminimalizować negatywne wpływy swoich działań, wyrobów i usług na środowisko
  • ciągle doskonalić środowiskowe efekty działalności.

Normy serii ISO 14000 prezentują strategiczne podejście do spraw środowiskowych i obejmują wszystkie zagadnienia istotne z punktu widzenia zarządzania środowiskowego. Mają one pomóc organizacjom, niezależnie od ich charakteru, wielkości i rodzaju, w zarządzaniu wpływem ich działań, wyrobów i usług na środowisko oraz zminimalizowaniu negatywnego oddziaływania na środowisko i efektywnym wykorzystaniu dostępnych zasobów na każdym etapie działalności.

Podstawowymi normami z serii ISO 14000 są normy dotyczące systemów zarządzania środowiskowego (ISO 14001 i ISO 14004). Według danych z przeglądu przeprowadzonego przez ISO, na koniec 2014 r. 324 148 organizacji w 170 krajach miało wdrożone certyfikowane systemy zarządzania zgodne z ISO 14001.

System zarządzania środowiskowego jest narzędziem zarządzania umożliwiającym organizacji

  • identyfikowanie i nadzorowanie wpływu działań, wyrobów i usług organizacji na środowisko
  • doskonalenie środowiskowych efektów działalności
  • wdrożenie systematycznego podejścia do ustalania celów środowiskowych, ich osiągnięcia i wykazania, że zostały osiągnięte.

ISO 14001 zawiera wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego w celu umożliwienia organizacji ustanowienie polityki i celów uwzględniających wymagania prawne i inne, do których spełniania organizacja się zobowiązała, oraz informacje dotyczące znaczących aspektów środowiskowych. Norma ma zastosowanie do tych aspektów środowiskowych, które organizacja zidentyfikowała i które może nadzorować, oraz tych, na które może mieć wpływ.

Wymagania podane w ISO 14001 mogą być obiektywnie auditowane dla celów certyfikacji lub zadeklarowania zgodności z normą. W załączniku ISO 14001  podane są wytyczne stosowania normy – informacje wyjaśniające, mające na celu zapobieżenie niewłaściwej interpretacji wymagań podanych w normie. Organizacje pragnące skorzystać z bardziej ogólnych wytycznych dotyczących szerokiego zakresu zagadnień związanych z systemem zarządzania środowiskowego, odsyła się do ISO 14004.

Seria norm ISO 14000, oprócz norm dotyczących systemów zarządzania środowiskowego, obejmuje dokumenty z zakresu:

  • auditowania i badań związanych,
  • etykietowania środowiskowego,
  • oceny środowiskowych efektów działalności,
  • oceny cyklu życia,
  • aspektów środowiskowych w projektowaniu i rozwoju wyrobów,
  • komunikacji środowiskowej,
  • gazów cieplarnianych i zagadnień związanych ze zmianami klimatu,
  • śladu wodnego i węglowego,
  • kosztów środowiskowych.

Normy ISO 14000 są opracowane tak, aby się wzajemnie wspomagały (np. wykorzystanie norm narzędziowych w opracowywaniu, wdrażaniu, funkcjonowaniu i doskonaleniu systemu zarządzania środowiskowego), ale mogą być stosowane niezależnie, jako samodzielne dokumenty.

Wykaz norm serii ISO 14000

Cała seria norm ISO 14000 dostarcza organizacji narzędzi do zarządzania jej aspektami środowiskowymi i oceny efektów działalności środowiskowej. Stosowanie tych norm może przynieść wymierne korzyści ekonomiczne i środowiskowe, które są związane z:

  • ograniczeniem wykorzystania surowców/zasobów;
  • zmniejszeniem zużycia energii i materiałów;
  • poprawą efektywności procesów;
  • zmniejszeniem ilości wytwarzanych odpadów i kosztów ich unieszkodliwiania;
  • wykorzystaniem zasobów odnawialnych;
  • poprawą wizerunku firmy u organów nadzorujących, klientów i społeczeństwa;
  • ciągłym doskonaleniem środowiskowych efektów działalności.
     

Nowelizacja ISO 14001

15 września 2015 r. opublikowana została nowa norma ISO 14001:2015. Jest ona zgodna z wytycznymi ISO dotyczącymi systemów zarządzania, określonymi w Dyrektywach ISO/IEC, Część 1, Skonsolidowany Suplement ISO, Załącznik SL. Jednolita podstawowa struktura, identyczny tekst podstawowy, wspólne terminy i podstawowe definicje dla wszystkich norm systemów zarządzania ułatwią wdrażanie norm różnych systemów zarządzania oraz auditowanie systemów.

Struktura normy w powiązaniu z modelem PDCA (Planuj, Wykonaj, Sprawdź, Działaj) przedstawiona jest na poniższym rysunku zaczerpniętym z ISO 14001:2015.

 

Struktura normy w powiązaniu z modelem PDCA

 

Zakres nowelizacji ISO 14001 i wprowadzane zmiany zostały określone w dokumencie ISO/TC 207/SC1 N1050 ISO 14001 Revision information note update July 2014.

Oprócz zastosowania – dla wszystkich norm systemów zarządzania – jednolitej struktury, identycznego tekstu, wspólnych terminów i definicji, podczas nowelizacji:

  • uwzględniono raport końcowy ISO/TC 207 SC 1 Future Challenges for EMSStudy Group;
  • utrzymano i udoskonalono podstawowe zasady ISO 14001:2004 i istniejące wymagania.

Nowa norma kładzie nacisk na doskonalenie środowiskowych efektów działalności, osiągnięcie celów środowiskowych oraz spełnianie zobowiązań dotyczących zgodności i „jest przeznaczona do stosowania przez organizacje zamierzające zarządzać swoimi obowiązkami dotyczącymi środowiska w sposób systemowy, wspierający „środowiskowy filar" zrównoważonego rozwoju".

Zgodnie z ISO 14001:2015 „Systemowe podejście do zarządzania środowiskowego może dostarczyć najwyższemu kierownictwu informacji umożliwiających osiągnięcie  długotrwałego sukcesu i stworzyć możliwości wniesienia wkładu w zrównoważony rozwój poprzez

  • ochronę środowiska przez zapobieganie lub łagodzenie niekorzystnych wpływów na środowisko,
  • łagodzenie niekorzystnego wpływu warunków środowiskowych na organizację,
  • wspieranie organizacji w spełnianiu zobowiązań dotyczących zgodności,
  • poprawianie środowiskowych efektów działalności,
  • nadzorowanie lub wpływanie na to, jak wyroby i usługi organizacji są projektowane, wykonywane, dystrybuowane, użytkowane i unieszkodliwiane przez zastosowanie perspektywy cyklu życia, co może zapobiec zjawisku nieumyślnego przenoszenia wpływów na środowisko do innych elementów cyklu życia
  • osiąganie korzyści finansowych i operacyjnych, które mogą wynikać z zastosowania alternatywnych, korzystnych dla środowiska rozwiązań wzmacniających pozycję rynkową organizacji
  •  przekazywanie informacji środowiskowych odpowiednim stronom zainteresowanym."

ISO 14001:2015 została wprowadzona do Polskich Norm jako PN-EN ISO 14001:2015-09 Systemy zarządzania środowiskowego – Wymagania i wytyczne stosowania i jest dostępna w PKN w języku angielskim i polskim.


Przejdź do artykułu: ISO 14001:2015  Environmental management systems — Requirements with guidance for use – najważniejsze zmiany

 

Bibliografia
ISO 14001:2015 Environmental management systems — Requirements with guidance for use
ISO/TC 207/SC1 N1050 ISO 14001 Revision information note update July 2014
www.iso.org