Zaradne ("inteligentne") miasta

Nie podlega dyskusji, że każde miasto jest wyjątkowe i posiada walory, które wyróżniają je na tle innych. Jednak wszystkie miasta zmagają się w większym lub w mniejszym stopniu z różnymi wyzwaniami, w tym chociażby z nasilającym się rozwarstwieniem społecznym, szerzeniem się aktów wandalizmu (często związanych ze wzrostem bezrobocia), niedoborami wody pitnej czy zdrowej żywności. Do problemów wymagających rozwiązania należą też: zwiększanie się ilości odpadów powstałych w wyniku działalności bytowej i gospodarczej człowieka, wahania cen produktów strategicznych, takich jak energia, utrudniony ruch uliczny, spadek ilości zielonych przestrzeni (tzw. płuc miasta) itp.

Fot. Adobe Stock/ © ra2 studio

Umiejętność jasnego sformułowania tych wyzwań, określenia priorytetów w zakresie ich optymalnego rozwiązywania na podstawie najlepszych praktyk stanowi punkt wyjścia do urzeczywistnienia idei tzw. „inteligentnego miasta". Ów skrót myślowy rozumiany jest różnie przez różne środowiska, gdyż nie został jak dotąd dostatecznie sprecyzowany. Większość jednak kojarzy ten termin z miastem o strategii rozwoju stawiającej na kreatywność, otwartość na innowacje i elastyczność, rozumianą jako umiejętność szybkiego dostosowywania się do uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. „Inteligentne" miasta opierają swoją strategię na zastosowaniu technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) w kilku obszarach, takich jak: gospodarka, środowisko, mobilność i zarządzanie. Wszystko po to, aby odpowiednio przekształcić infrastrukturę miasta i usługi, tj. z myślą o poprawie standardu życia mieszkańców i zwiększenia ich udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących istotnych dla nich spraw, tak aby rozwój miast uwzględniał wspólne interesy społeczne, ekonomiczne i środowiskowe, a mieszkańcy mogli tym samym ponosić współodpowiedzialność za wspólne dobro. Nowoczesne narzędzia ICT umożliwiają zbieranie ogromnych ilości danych m.in. na temat aktualnego stanu zasobów i aktualnych problemów miasta, oraz udostępniania tych danych w czasie rzeczywistym, tam gdzie jest to potrzebne. Daje to szansę ciągłego analizowania tych danych, co jest szczególnie istotne w kontekście stałego kurczenia się zasobów i rosnących kosztów ich pozyskiwania. Aktualna wiedza na ten temat umożliwia zmianę wzorców produkcji i konsumpcji, prowadząc w konsekwencji do ograniczenia zużycia zasobów naturalnych na jednostkę produktu lub usługi bez pogorszenia standardów życia mieszkańców.

Zrównoważony rozwój, do którego dąży tzw. inteligentne miasto, dotyczy w znaczącym stopniu gospodarki energetycznej, ponieważ zależy od tego sprawne funkcjonowanie wielu innych branż, w tym ICT. Miasta muszą zapewnić bezpieczne, czyste, konkurencyjne i przystępne cenowo dostawy energii chociażby poprzez wspieranie działań na rzecz efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej i w budynkach mieszkalnych. Jak wynika ze statystyk, budynki są odpowiedzialne za 42% całkowitego zużycia energii w UE (patrz informacje na stronie Komisji Europejskiej w dziale „Sustainable construction"), która jest wykorzystywana głównie na ogrzewanie i wentylację, podgrzewanie wody, gotowanie, oświetlenie i zasilanie urządzeń elektrycznych. Do znaczącego wzrostu zużycia energii prowadzą także: zwiększanie powierzchni mieszkalnej na jednego mieszkańca i związany z tym wyższy poziom komfortu, a także rosnąca liczba urządzeń domowych i biurowych. Dodatkowo szacuje się, że Europejczycy spędzają około 90% swojego czasu w budynkach. Wszystkie powyższe zagadnienia świadczą o istnieniu dużego potencjału  oszczędnościowego – prawdopodobnie większego niż w jakimkolwiek innym energochłonnym sektorze gospodarki.

A zatem miasta mogą upatrywać sporych korzyści wynikających z umiejętnego kształtowania pożądanych wzorców zachowania (ograniczanie konsumpcji, a tym samym zmiana stylu życia). Brak tego aspektu w strategii rozwoju miast może spowodować, że ich przyszłość energetyczna będzie niezrównoważona we wszystkich wymiarach, tj. zarówno pod względem środowiskowym, gospodarczym, jak i społecznym. Ale to można i należy zmienić, a cele polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej na rok 2020 mogą być mobilizujące dla mieszkańców, którzy także pragną poprawy efektywności energetycznej, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych czy wzrostu udziału energii odnawialnej.

Skuteczność działań w zakresie tworzenia warunków do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju będzie naturalnie tym większa i efektywniejsza, im bardziej harmonijna i ścisła będzie współpraca wszystkich zainteresowanych podmiotów, a wszystkie istotne aspekty (utylizacja odpadów, ograniczenie zanieczyszczeń powietrza szkodliwych dla zdrowia mieszkańców, zapewnienie niezawodnych i przystępnych cenowo dostaw energii czy wody pitnej) zostaną kompleksowo uwzględnione. Sprawne podejmowanie decyzji w tym względzie wymaga wymiany doświadczeń i poglądów oraz istnienia narzędzi ich szybkiej analizy. Już dziś podkreśla się, że na drodze do zrealizowania koncepcji „inteligentnych miast" konieczne będą nie tylko znaczne inwestycje, ale przede wszystkim normy i ścisła współpraca organizacji normalizacyjnych na różnych szczeblach. Wynika to m.in. z faktu, że normy stanowią narzędzia mające podstawowe znaczenie dla zagwarantowania mieszkańcom miast dóbr i usług wysokiej jakości, niestwarzających zagrożeń dla zdrowia i środowiska, opartych na innowacyjnych, ale i sprawdzonych rozwiązaniach. Normy mogą zapewnić również zharmonizowane wskaźniki rozwoju miast, umożliwiające ocenę realizacji opracowywanych przez nie strategii rozwoju, czy też zaproponować sprawdzone metody zarządzania posiadanymi zasobami. Mogą wreszcie zapewnić odpowiednią analizę ryzyka w zakresie wdrażania poszczególnych technologii, co usprawni proces podejmowania w tym zakresie decyzji.

Z myślą o tym, na szczeblu krajowym powstała inicjatywa powołania Grupy Zadaniowej, która skupi ekspertów z różnych obszarów pragnących włączyć się w działalność na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju miast i społeczności. Celem tej grupy będzie m.in. analizowanie bieżących wyników prac wspólnej grupy koordynacyjnej dwóch głównych organizacji europejskich CEN i CENELEC (CEN-CENELEC Coordination Group on Smart and Sustainable Cities and Communities), która ma w planach m.in. opracowanie mapy drogowej na rzecz odpowiedniego zarządzania w zakresie rozwoju miast, promowanie tych prac na szczeblu krajowym, monitorowanie istniejących inicjatyw w tym zakresie oraz łączenie wszystkich potencjalnych interesariuszy. Podobnie jak w przypadku europejskiej SSCC-CG, zakres kompetencji tej grupy nie obejmuje opracowywania norm, lecz identyfikację potrzeb normalizacyjnych i pomoc w przypisaniu zadań do odpowiednich organów technicznych w PKN.