Czym jest norma?

(Wg PN-EN 45020:2009 oraz prezentacje pracowników PKN Krawiec J., Niechoda Z.)

Norma

dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną ustalający – do powszechnego i wielokrotnego stosowania – zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie

UWAGA Zaleca się, aby normy były oparte na osiągnięciach zarówno nauki, techniki jak i praktyki oraz miały na celu uzyskanie optymalnych korzyści społecznych.

Norma jest dokumentem:

• opisującym sprawdzony stan wiedzy technicznej, opisem aktualnego poziomu światowego (regionalnego, krajowego) w danej dziedzinie
• przeznaczonym do dobrowolnego stosowania
• służącym ułatwieniu i uproszczeniu przepływu towarów i usług pomiędzy rynkami
• mogącym stanowić podstawę porozumienia sfery gospodarczej, rządowej i społecznej w spełnieniu określonych warunków bezpieczeństwa i jakości wyrobów i usług
• chronionym prawem autorskim, tak jak filmy, muzyka, programy komputerowe lub utwory literackie
• nie będącym informacją publiczną

Norma jest narzędziem ułatwiającym

• wytwarzanie dóbr,
• świadczenie usług,
• zarządzanie,
• współdziałanie systemów

Cechy normy

• Charakter nieobowiązujący, czyli dobrowolność stosowania
• Treść normy uzgodniona przez zainteresowanych lub też stwierdzenie, że nie występuje sprzeciw w odniesieniu do treści (konsens)
• Powszechne stosowanie
• Powszechna dostępność (nie oznacza bezpłatnego dostępu, ale brak ograniczeń w dostępie)
• Zaakceptowana przez uznaną jednostkę normalizacyjną
• Wolna od ingerencji ze strony organów władzy w treść normy w trybie administracyjnym

Normalizacja

działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących problemów istniejących lub możliwych do wystąpienia

UWAGA Działalność ta polega w szczególności na opracowywaniu, publikowaniu i wdrażaniu norm.

poziom techniki

uzyskany w danym czasie stan możliwości technicznych w odniesieniu do wyrobów, procesów i usług, oparty na wspólnych osiągnięciach nauki, techniki i praktyki

uznana reguła techniczna

postanowienie techniczne uznawane przez większość ekspertów za odpowiadające poziomowi techniki

UWAGA Jeżeli dokument normatywny, dotyczący zagadnień technicznych, został opracowany przy współudziale stron zainteresowanych, w drodze konsultacji i na zasadach konsensu, to przyjmuje się, że po zatwierdzeniu stanowi on uznaną regułę techniczną.

dokument normatywny

dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników

UWAGA 1 Termin „dokument normatywny" jest terminem rodzajowym, obejmującym takie dokumenty jak: normy, specyfikacje techniczne, kodeksy postępowania i przepisy.

UWAGA 2 Przez „dokument" należy rozumieć jakikolwiek nośnik z utrwaloną na nim lub w nim informacją.

UWAGA 3 Terminy dotyczące różnych rodzajów dokumentów normatywnych są definiowane przy założeniu, że dokument i jego treść stanowią wyodrębnioną całość.

Norma czy standard?

W języku polskim pojęcia „norma"  i „standard" mają całkowicie różne znaczenie, jednak w praktyce są błędnie zamiennie stosowane. Z lingwistycznego punktu widzenia problem narodził się z chwilą przyjęcia przez Polskę nomenklatury francusko-niemieckiej, w której dokument normatywny nazywa się odpowiednio „norme" i „norm", w odróżnieniu od nomenklatury anglosaskiej, w której ten sam dokument nazywa się „standard". Powszechne (zwłaszcza w technice informatycznej) stosowanie terminów zaczerpniętych z języka angielskiego rodzi nieporozumienia. W języku polskim norma to dokument normatywny, natomiast standard, w potocznym rozumieniu, to poziom. Mówimy o standardzie życia, hotelu itp. Należy jeszcze zwrócić uwagę, że w środowisku prawników pojęcie „norma" jest rozumiane zazwyczaj jako  „norma prawna", co często powoduje nieporozumienia, zwłaszcza w kwestii dobrowolności stosowania norm.

Norma, według definicji, to dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie.

Standard to zestaw parametrów, określający poziom jakości, bezpieczeństwa, wygody lub zgodności z innymi wytworami techniki.

Najważniejszą relacją między normą i standardem jest ta, że norma może opisywać standard  w sposób sformalizowany, opracowany zgodnie ze stosownymi procedurami, ale standard nie może opisywać normy!

Norma odznacza się dwoma istotnymi właściwościami: po pierwsze, że jest przyjęta na zasadzie konsensu (konsensusu) wszystkich zainteresowanych stron (producenci, konsumenci, organy nadzoru, nauka, stowarzyszenia, izby itp., ale udział jest dobrowolny), po drugie, że jest zatwierdzona przez upoważnioną jednostkę normalizacyjną, czyli uzyskała formalne potwierdzenie, że została opracowana zgodnie z uznanymi zasadami normalizacji. Uznane jednostki normalizacyjne działają na poziomach krajowym, regionalnym i światowym (np. w Polsce – PKN, w Europie – CEN, CENELEC, ETSI, na świecie – ISO, IEC, ITU).

W tablicy przedstawiono porównanie właściwości normy i standardu z punktu widzenia warunków ich tworzenia i stosowania [1].

Tablica Porównanie właściwości normy i standardu