Słońce wysoko nad horyzontem

Czy wiesz, że wbrew potocznym opiniom ubranie nie zawsze ochroni cię przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Jaka tkanina jest najlepsza podpowiedzą normy!

Okazuje się, że osoby o bardzo jasnej karnacji skóry mogą doznać oparzenia słonecznego nawet będąc w ubraniu (w szczególności gdy ubranie jest mokre). Z pewnością trudno nam się pogodzić z faktem, że bawełniana, obcisła, w jasnym, pastelowym kolorze bluzeczka daje nam tylko złudną ochronę przed promieniami słonecznymi. Słabo także chroni ubranie wykonane z ulubionego w lecie lnu. Tkaniny chroniące przed promieniowaniem słonecznym są przede wszystkim gęsto tkane i ciemne lub w intensywnych kolorach (zauważcie, że ludzie mieszkający w rejonach pustynnych noszą ciemne, luźne stroje). Większą ochronę w porównaniu z tkaninami naturalnymi dają tkaniny z tworzyw sztucznych – z niezbyt lubianego nylonu lub poliestru. Warto wiedzieć, że ochrona zmniejsza się gdy tkanina jest rozciągnięta albo wielokrotnie prana. Z tego wynika, że ubrania nowe zapewniają lepsza ochronę niż stare. Jak rozpoznać, że ubranie - w ekstremalnych warunkach (góry, letnie godziny południowe, wakacje w strefie zwrotnikowej) - spełni pokładane w nim nadzieje ochronne, i co do tego ma normalizacja?

Rodzina na plaży
Fot. Adobe Stock/ © EpicStockMedia

Słońce jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego, emituje promieniowanie we wszystkich zakresach fal elektromagnetycznych. Promieniowanie słoneczne składa się ze światła widocznego, (posiadającego kolor) i światła niewidocznego (promieni ultrafioletowych UV i światła podczerwonego). W niewielkich dawkach promienie UV są potrzebne naszemu organizmowi; pobudzają wytwarzanie witaminy D, która korzystnie wpływa m.in. na układ kostny. Ale, jeśli nasza skóra wystawiana jest w nadmiarze na działanie promieni UV - ulega destrukcji.

Z uwagi na wyniki badań efektów fizjologicznych promieniowanie UV zostało podzielone na trzy zakresy: UVA (320 – 380 nm); UVB (280 – 320 nm) i UVC (200 – 280 nm). Przy czym indeks UV jest miarą intensywności promieniowania ultrafioletowego Słońca dotyczący oddziaływania na skórę człowieka. Z punktu widzenia przeciętnego urlopowicza, a przede wszystkim osób wykonujących pracę na wolnym powietrzu istotne znaczenie ma promieniowanie UVA i UVB. Warto pamiętać, że:

1. Promieniowanie UVA, jest tylko nieznacznie osłabiane przez atmosferę. Stosunkowo głęboko wnika w skórę i jego efektem jest ładna opalenizna (skóra bez nadmiernego zaczerwienienia lub poparzenia). Stosowane jest w solariach. Aczkolwiek działanie tych promieni nie jest przez nas w przykry sposób odczuwalne, to jednak nie jest obojętne dla naszego zdrowia. Dermatolodzy przestrzegają przed skutkami długotrwałej ekspozycji na działanie tych promieni. Szkody wyrządzone naszemu organizmowi to uszkodzenie kolagenu, powstawanie wolnych rodników, pojawianie się plam pigmentacyjnych, różnego rodzaju dermatoz i zmian nowotworowych. Niewiele osób uświadamia sobie, że promieniowanie UVA przenika przez… szyby. Przebywając w samochodzie i w pracy także jesteśmy narażeni na promieniowanie ultrafioletowe. Promieniowanie to jak już wspomniano przenika również przez ubrania.

2. Promieniowanie UVB, bardzo aktywne biologicznie, jest w dużej części pochłaniane przez warstwę ozonową w stratosferze. Efektem jego działania jest silne zaczerwienienie skóry na skutek poparzenia.

3. Promieniowanie UVC jest zabójcze dla życia. Jest całkowicie absorbowane przez górne warstwy atmosfery i dlatego nie dociera do powierzchni ziemi. Promieniowanie UVC ma właściwości bakteriobójcze; stosowane jest m.in. do odkażania pomieszczeń, sterylizacji narzędzi chirurgicznych.

Należy zauważyć, że docierające do powierzchni ziemi promieniowanie ultrafioletowe zależy od: szerokości geograficznej, pory roku i pory dnia. Nie jest niespodzianką, że najsilniejsze promieniowanie występuje w strefie zwrotnikowej.

W naszym kraju najmocniejszego promieniowania należy się spodziewać podczas letniego, słonecznego urlopu w Tatrach w godzinach południowych (w pochmurne dni promieniowanie UV jest mniejsze, chmury bowiem są dla niego silną barierą).

Obecnie już nie ulega wątpliwości, że główne efekty promieniowania UV jak starzenie się skóry, nieestetyczne zmiany na skórze (przebarwienia), zmiany zdrowotne (nowotwory skóry) to sygnał aby zacząć kontrolować nie tylko czas, ale i intensywność kąpieli słonecznych. Jak się chronić? Na rynku jest wiele produktów kosmetycznych z filtrami przeciwsłonecznymi. Jednak ich działanie jest ograniczone w czasie, a niektóre z nich wywołują nawet uczulenia. W związku z tym WHO zaleca noszenie luźnej odzieży wykonanej z materiałów o gęstej budowie, zakrywającej maksymalnie dużą powierzchnię ciała. Można także, o czym nie wszyscy wiedzą, nosić specjalną odzież odporną na działanie promieniowania UV, tzw. odzież w tropiki z ochroną UV.

Czym od zwykłej różni się odzież chroniąca przed promieniowaniem UV? Na czym polega ta ochrona? Jak można taką odzież rozpoznać?

Okazuje się, że warstwę ochronną w takiej tkaninie uzyskuje się m.in. poprzez zastosowanie specjalnych nici albo/i dzięki specjalnej budowie wyrobu włókienniczego (np. niezwykle gęste tkanie). Miarą ochrony przed UV, jaką zapewnia tkanina, jest współczynnik SPF (z ang. Sun Protection Factor), mierzony w warunkach naturalnych, lub mierzony in vitro współczynnik UPF (z ang. Ultraviolet Protection Factor), który został zdefiniowany w Polskiej Normie PN-EN 13758-1. Współczynnik ten określa stopień ochrony danej tkaniny przed promieniowaniem UVA i UVB. Stopnie ochronny UPF są zróżnicowane, odzież z UPF < 15 nie posiada właściwościowi ochronnych. Najmniejsza wartość wskaźnika UPF powinna być większa niż 40. Najwyższe stosowane zabezpieczenie UPF 50+ blokuje 97,5% promieni UVA i UVB. Odzież charakteryzująca się właściwościami ochronnymi przed UV, zgodnymi z wymaganiami normy PN-EN 13758-2 powinna być oznaczona piktogramem (słońce w kolorze żółtym lub białym (rys. 1); cień, obrys i napis powinny być czarne. Może być także oznaczona m.in. napisem: „Zapewnia ochronę przed UVA+UVB promieniowania słonecznego" oraz „Ochrona jaką zapewnia odzież może zmniejszyć się w wyniku jej zużycia, rozciągnięcia lub zmoczenia".