Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy

Bezpieczeństwo i higiena pracy jest to stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Fot. Adobe Stock/ ©  island26

Coraz więcej organizacji jest zainteresowanych podejmowaniem systematycznych działań na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Skuteczność tych działań wymaga, aby były prowadzone w ramach uporządkowanego systemu zarządzania wdrożonego w tych organizacjach. Wynika to przede wszystkim z faktu, że właściwe zarządzanie jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, pożądanego zarówno ze względu na konieczność przestrzegania przepisów prawnych obowiązujących w tej dziedzinie, oczekiwania społeczne, jak i na możliwość uzyskania pozytywnych efektów ekonomicznych dla organizacji oraz w skali całego państwa.

Normy dotyczące systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy są ważnym narzędziem wspomagającym działania związane z poprawą stanu bezpieczeństwa pracy.

Pierwszą normą dotyczącą systemów zarządzania BHP była opublikowana w 1996 r. norma brytyjska o charakterze wytycznych BS 8800:1996 Guide to occupational health and safety management systems. W tym samym roku zorganizowane zostały warsztaty ISO, których celem było przedyskutowanie możliwości opracowania normy międzynarodowej zawierającej wymagania dla systemu zarządzania BHP. Podjęto wówczas decyzję o wstrzymaniu się z opracowywaniem normy międzynarodowej. Zachęcono krajowe organizacje do opracowania norm krajowych, które mogłyby być w przyszłości wykorzystane do opracowania normy międzynarodowej. Prace takie, zgodnie z zaleceniami ISO, były prowadzone również w Polsce, czego wynikiem są normy serii PN-N-18000.

PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Wymagania

PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego

PN-N-18004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Wytyczne

PN-N-18011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Wytyczne auditowania

Niezależnie od opracowywania norm krajowych, ze względu na dużą różnorodność powstających specyfikacji oraz zainteresowanie przedsiębiorstw certyfikacją systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, Brytyjski Instytut Normalizacyjny BSI opracował wspólnie z kilkoma krajowymi jednostkami normalizacyjnymi oraz jednostkami certyfikującymi dokument OHSAS 18001:1999 Specification for occupational health and safety management systems, kompatybilny z systemami zarządzania wg ISO 9001 i ISO 14001, zawierający wymagania dla systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Znowelizowana wersja tego dokumentu została opublikowana w 2007 r. pod zmienionym tytułem Occupational health and safety management systems – Requirements.

Kolejne działania na rzecz opracowania normy międzynarodowej zostały podjęte w 2013 r. W czerwcu 2013 r. został utworzony komitet projektowy ISO/PC 283 Occupational health and safety management systems do opracowania normy międzynarodowej zawierającej wymagania dla systemu. Utworzenie ISO/PC 283 zakończyło wieloletnie starania o opracowanie normy. Wynikiem pracy ekspertów z ponad 70 krajów było opublikowanie w marcu 2018 r. długo oczekiwanej Normy Międzynarodowej ISO 45001:2018 Occupational health and safety management systems ‒ Requirements with guidance for use,  która powinna poprawić poziom bezpieczeństwa w miejscu pracy.

ISO 45001 została opracowana z uwzględnieniem OHSAS 18001, wytycznych
ILO-OSH 2001 Międzynarodowej Organizacji Pracy i różnych norm krajowych.

Norma ułatwia organizacji osiągnięcie zamierzonych wyników systemu zarządzania BHP, które zgodnie z polityką BHP organizacji obejmują:
a) ciągłą poprawę wyników w zakresie BHP;
b) spełnienie wymagań prawnych i innych;
c) osiągnięcie celów BHP.

Ma zastosowanie do każdej organizacji, niezależnie od wielkości, rodzaju i prowadzonej działalności. Odnosi się do ryzyk, na których ograniczenie organizacja ma wpływ, biorąc pod uwagę kontekst, w którym działa organizacja oraz potrzeby i oczekiwania jej pracowników i innych stron zainteresowanych. Umożliwia organizacji uwzględnianie innych aspektów zdrowia i bezpieczeństwa, takich jak dobre samopoczucie pracowników i jakość życia w pracy.

ISO 45001 opiera się na wspólnych elementach norm ISO dotyczących systemów zarządzania i wykorzystuje model PDCA, który zapewnia możliwość zaplanowania, co należy wprowadzić, aby zminimalizować ryzyko szkody.

Jednolita podstawowa struktura, identyczny tekst podstawowy, wspólne terminy i podstawowe definicje dla wszystkich norm systemów zarządzania ułatwią wdrażanie norm różnych systemów zarządzania oraz auditowanie systemów i integrację systemów.

Struktura podstawowych rozdziałów w powiązaniu z modelem PDCA przedstawiona jest na rysunku zaczerpniętym z ISO 45001, przedstawionym poniżej. Numery na rysunku oznaczają numery rozdziałów normy.

Zgodnie z ISO 45001 wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania BHP, jego skuteczność i zdolność do osiągnięcia zamierzonych wyników zależy od wielu czynników, które mogą obejmować:

a) przywództwo, zaangażowanie, odpowiedzialność najwyższego kierownictwa;
b) rozwijanie w organizacji kultury bezpiecznej pracy;
c) komunikację;
d) konsultacje i udział pracowników / przedstawicieli pracowników;
e) przydzielanie niezbędnych zasobów;
f) polityki w zakresie BHP, zgodne z ogólnymi celami strategicznymi i kierunkiem działania organizacji;
g) skuteczny proces  identyfikacji zagrożeń, kontrolowania ryzyka związanego z BHP i wykorzystywania szans;
h) ciągłą ocenę wyników i monitorowanie systemu zarządzania BHP w celu poprawy wyników;
i) integrację systemu zarządzania BHP z procesami biznesowymi organizacji;
j) cele BHP spójne z polityką BHP, które uwzględniają zagrożenia, ryzyka i szanse;
k) zgodność z wymaganiami prawnymi i innymi.

ISO 45001:2018 została wprowadzona do Polskich Norm jako PN-ISO 45001:2018-06 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ‒ Wymagania i wytyczne stosowania.

PN-ISO 45001:2018-06 zastąpiła PN-N-18001:2004, PN-N-18004:2001 i PN-N-18011:2006.

Norma ISO 45001:2018 została przyjęta w 2023 r. przez CEN bez żadnych modyfikacji jako EN ISO 45001:2023 i wprowadzona do Polskich Norm metodą uznania jako PN-EN ISO 45001:2024-02.

Uznanie Normy Europejskiej skutkuje wycofaniem PN-ISO 45001:2018-06.

______________

Po opublikowaniu ISO 45001 Komitet projektowy ISO/PC 283 został przekształcony w Komitet Techniczny ISO/TC 283 Occupational health and safety management.

Dokumenty opracowane przez ISO/TC 283

ISO 45002:2023 Occupational health and safety management ‒ General guidelines for the implementation of ISO 45001:2018

ISO 45003:2021 Occupational health and safety management ‒ Psychological health and safety at work ‒ Guidelines for managing psychosocial risks

ISO 45004 Occupational health and safety management ‒ Guidelines on performance evaluation

ISO/PAS 45005:2020 Occupational health and safety management ‒ General guidelines for safe working during the COVID-19 pandemic

ISO 45006:2023 Occupational health and safety management ‒ Guidelines for organizations on preventing, controlling and managing infectious diseases

______________

Bibliografia
ISO 45001:2018 Occupational health and safety management systems ‒ Requirements with guidance for use
www.iso.org