Polityka Unii Europejskiej w zakresie edukacji normalizacyjnej

We współczesnym świecie normalizacja stała się obecna w prawie wszystkich dziedzinach życia, wykraczając często poza tradycyjną domenę techniki. Normy stosowane są w ekonomii, zarządzaniu, wszelkiego typu usługach, a nawet w sferze społecznej. Odgrywają coraz bardziej korzystną rolę w gospodarce, stając się nośnikiem innowacji i transferu technologii. Wyżej wspomniane czynniki spowodowały, że pojawiła się coraz pilniejsza potrzeba wprowadzenia zagadnień normalizacji do edukacji na całym świecie. Wiele uniwersytetów i innych szkół wyższych wprowadziło edukację normalizacyjną do swoich programów kształcenia. Kwestie normalizacji i jej powiązania z zagadnieniami społecznymi i ekonomicznymi są poruszane w wielu książkach, czasopismach naukowych i innych publikacjach. Różne regiony świata, w szczególności Azja, znacznie zwiększyły swoje wysiłki w kierunku upowszechniania i rozwijania edukacji normalizacyjnej, w wyniku czego wyprzedziły Europę. W Europie brak wiedzy i umiejętności dotyczącej norm i normalizacji mógłby w przyszłości skutkować zmniejszeniem możliwości konkurencyjnych europejskiego biznesu. Europa powinna więc nadrobić zaległości. Władze Unii Europejskiej mają tego świadomość, dlatego w swoich dokumentach strategicznych uznały rolę normalizacji w polityce i gospodarce europejskiej oraz zachęcały do rozwijania systemów edukacyjnych w tym zakresie.
 

Adobe Stock/ @ Rawpixel.com

Rada Unii Europejskiej w swoich „Wnioskach w sprawie normalizacji i innowacji" z 2008 r. (art. 27) zachęcała państwa członkowskie, aby – opierając się na kompetencjach organizacji normalizacyjnych – wzmocniły pozycję normalizacji w programach nauczania w szkołach i na uczelniach, w celu zaznajomienia studentów ze strategicznym znaczeniem normalizacji oraz związanymi z nią wyzwaniami.

Również Komisja Europejska w swoim komunikacie z czerwca 2011 r. „Strategiczna wizja w zakresie Norm Europejskich – Postęp w celu poprawy i przyspieszenia zrównoważonego wzrostu gospodarki europejskiej do roku 2020" w pięć akcji priorytetowych włączyła apel do europejskich organizacji normalizacyjnych, krajów członkowskich i innych jednostek normalizacyjnych o poprawę świadomości i edukacji normalizacyjnej. Organizatorzy edukacji i nauczający powinni zapewnić, że wszystkie szczeble edukacji formalnej zawierają elementy norm i normalizacji w programach nauczania.

W Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 1 czerwca 2016 r. [COM(2016) 358 final]: „Normy Europejskie na XXI w." stwierdzono m.in.: „Kolejnym ważnym elementem jest edukacja i budowanie świadomości na temat potencjału konkurencyjności normalizacji. Na poziomie europejskim jest niewiele lub brakuje obecności normalizacji zarówno w edukacji formalnej, jak i w zakresie kształcenia zawodowego, a w szczególności modelu normalizacji UE. Dlatego istnieje potrzeba odkrywania i promowania normalizacji jako elementu formalnej edukacji, kształcenia akademickiego i zawodowego, we współpracy z doświadczonymi państwami członkowskimi, a także angażowania środowisk akademickich i zapewnienia w określonym czasie kolejnego pokolenia odpowiednio przygotowanych normalizatorów. Wspólna Inicjatywa Normalizacyjna (JIS) przewiduje opracowanie programów szkoleniowych na temat normalizacji dla krajowej i europejskiej administracji publicznej jako ważnego elementu w ramach tego innowacyjnego projektu edukacyjnego, wspierającego inteligentne i sprzyjające innowacjom ustawodawstwo i politykę publiczną".

Niestety, w ciągu ostatniej dekady nie odnotowano znaczącej poprawy w dziedzinie edukacji normalizacyjnej na szczeblu akademickim. Z tego względu Komisja Europejska w przyjętym dnia 02.02.2022 r. kolejnym dokumencie strategicznym dotyczącym normalizacji europejskiej, czyli Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu  Regionów: „Strategia UE w zakresie normalizacji. Ustalanie globalnych norm na rzecz prężnego, ekologicznego i cyfrowego jednolitego rynku UE" [COM(2022) 31 final], jeszcze raz podkreśliła wagę, jaką władze Unii Europejskiej przywiązują do zapewnienia powszechności i właściwego poziomu edukacji normalizacyjnej na poziomie akademickim.

Przedstawiona w dokumencie strategia obejmuje propozycje pięciu kluczowych zestawów działań:

• przewidywanie, ustalanie priorytetów i zaspokajanie potrzeb w zakresie normalizacji w strategicznych obszarach;
• poprawa zarządzania i integralności europejskiego systemu normalizacji;
• wzmocnienie europejskiej pozycji lidera w zakresie Norm Międzynarodowych;
• wspieranie innowacji;
• zapewnienie nowego pokolenia ekspertów normalizacyjnych.

Ostatni zestaw działań ukierunkowany jest właśnie na szeroko pojętą edukację akademicką. Stanowi ona warunek konieczny dla dalszego rozwoju i utrzymania konkurencyjnej pozycji Europy w świecie normalizacji. W komunikacie Komisja stwierdza, że: „Nie istnieje kształcenie formalne ani szkolenia zawodowe w dziedzinie normalizacji. W wielu przedsiębiorstwach w UE – zarówno dużych, jak i małych – brakuje ustrukturyzowanego i strategicznego podejścia do kwestii normalizacji, uwzględniającego jej znaczenie dla różnych operacji gospodarczych, niezależnie od tego, czy chodzi o zgodność z prawem, dostęp do rynku czy ogólną strategię biznesową…

Europa potrzebuje najlepszych ekspertów w dziedzinie normalizacji, aby z powodzeniem realizować swoje światowe dążenia i wspierać cyfrowy, ekologiczny i prężny jednolity rynek. Problem ten pogłębia się w związku z nadchodzącą zmianą pokoleniową. Wielu ekspertów, którzy pracowali nad normalizacją w ostatnich dziesięcioleciach, przejdzie na emeryturę. Jeżeli chodzi o kształcenie, opracowanie specjalnych modułów normalizacyjnych na kierunkach biznesowych, prawniczych lub inżynierskich może być istotnym bodźcem do zwiększenia świadomości i wiedzy na temat normalizacji".

Zgodnie z założeniami strategii Komisja zamierza:

• organizować Uniwersyteckie Dni Normalizacji w celu propagowania świadomości wśród pracowników akademickich i studentów;
• wdrażać inicjatywy na rzecz młodych naukowców i sieci z programu „Horyzont Europa" oraz programu badawczo-szkoleniowego Euratomu, w tym stowarzyszenia Europejski Program Współpracy w Dziedzinie Badań Naukowo-Technicznych – COST, z myślą o wykorzystaniu badań naukowych i innowacji poprzez normalizację i badania prenormalizacyjne;
• wykorzystać platformę Komisji „EU Academy" do rozpowszechniania materiałów szkoleniowych dotyczących normalizacji przeznaczonych do e-uczenia się; propagować opracowywanie i rozpowszechnianie akademickich modułów nauczania dotyczących normalizacji w ramach forum wysokiego szczebla, aby przyciągać i szkolić młodych profesjonalistów w dziedzinie normalizacji oraz upowszechniać możliwości zmiany kwalifikacji.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: „Normy techniczne mają strategiczne znaczenie. Suwerenność technologiczna Europy, zdolność do zmniejszania zależności i ochrona wartości UE będą zależeć od naszej zdolności do wyznaczania światowych norm. Dzięki dzisiejszej strategii jasno określamy nasze priorytety w zakresie normalizacji i tworzymy warunki, aby Normy Europejskie stały się globalnymi wzorcami. Podejmujemy działania na rzecz zachowania integralności europejskiego procesu normalizacji, stawiając w centrum europejskie MŚP i interes Europy".

Niestety, w tej dziedzinie Polska wypada bardzo niekorzystnie na tle innych krajów, nie tylko rozwiniętych, ale i rozwijających się, w których tematykę normalizacyjną wprowadzono na wszystkie poziomy edukacji. Skutki tego są widoczne – słabsza konkurencyjność wielu polskich przedsiębiorstw (brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej i menadżerskiej w tym zakresie, skutkujący nieumiejętnością korzystania z norm), słabe wykorzystanie potencjału nowoczesnych i innowacyjnych technologii. Edukacja normalizacyjna na uczelniach wyższych stanowi szczególny problem z uwagi na decentralizację systemu (autonomia uczelni i ich wydziałów pod względem programów kształcenia). Dotychczasowa praktyka pokazuje, że wprowadzenie zagadnień normalizacji i oceny zgodności zależy wyłącznie od zaangażowania i wiedzy indywidualnych wykładowców i jest bardzo zróżnicowane nawet w ramach wydziałów tej samej uczelni. Przekazywana wiedza jest często fragmentaryczna i niespójna (choć są wyjątki, zwłaszcza w niektórych specjalistycznych dziedzinach technicznych). Brak jest systemowego podejścia do akademickiej edukacji normalizacyjnej, często także brak świadomości znaczenia normalizacji w kształceniu akademickim wśród kadry naukowej i kierowniczej uczelni.

PKN w miarę swoich możliwości stara się promować edukację normalizacyjną na uczelniach wyższych przez organizowanie seminariów lub uczestnictwo w programach kształcenia dualnego na zaproszenie kierownictwa uczelni/wydziałów. Opracowane zostały także, przy współpracy z IBE, założenia i program uzyskania kwalifikacji „normalizator" dla studentów lub absolwentów uczelni wyższych. Dalszy rozwój edukacji normalizacyjnej wymaga jednak większego zaangażowania samych uczelni w ten proces.